مراحل تولید پارچه های قلمکار
مراحل تولید پارچه های قلمکار یکی از موضوعاتی است که علاقه مندان به این هنر زیبا و ماندگار از دیرباز تا به امروز علاقه مند به دانستن آن هستند.
در سفره قلمکار که آمیخته ای از دنیایی رنگ و نقش است، رنگ‌ها و طرح‌هایی که پایانی ندارند و تنوع آن‌ها نگاه هر بیننده‌ای را خیره می‌کند، چه مراحلی باید طی گردد که به این هنر بازمانده از دوران ساسانیان تا به امروز که پرورش داده و حفظ گردیده است، پدید آید.
1-تراش قالب
اولین و مهم‌ترین و حساس‌ترین گام در قلمکاری تراش قالب می‌باشد به‌طوری‍که بسیاری از افراد چیره دست این هنر بر این باورند که تنها هنر قلمکارسازی در قالب سازی آن می‌باشد. پس برای بهترین قالب بدون عیب و ایراد ابتدا نقش موردنظر را با مداد روی کاغذ پوستی یا روغنی رسم می‌کنند سپس کار تفکیک رنگ انجام می‌شود، بعد از آن نقش مربوطه به هر رنگ را بر روی چوب گلابی یا زالزالک منتقل نموده و در نهایت برای برجسته سازی نقوش اطرف رطرح را به کمک ابزار مخصوص مانند چاقو یا مغار می‌تراشند و در پشت چوب دسته‌ای برای قالب درست می‌کنند و قالب‌ها را روغن می‌زنند تا بر دوام آن‌ها افزوده شود.
2-تهیه و آماده‌سازی پارچه
دومین مرحله تهیه و آماده سازی می باشد که در این مرحله ابتدا پارچه در ابعاد مناسب انتخاب می گردد، سپس اطراف آن حاشیه‌دوزی و ریشه‌تابی می‌شود . حال قابل توجه است که قبل از چاپ قلمکار، پارچه را در سه مرحله آماده می‌کنند که به آن گازُری می‌گویند. که در ادامه مراحل گازری کردن شرح داده شده است
3: مراحل گازُری کردن در مراحل تولید پارچه های قلمکار
1-آهارگیری: برای افزایش قدرت جذب رنگ پارچه و گرفتن مواد زائد موجود در آن، پارچه را چند روز در آب روان به شکل ثابت قرار می‌دهند سپس پارچه را بر شی محکمی می‌کوبند تا مواد زائد از آن جدا شود. پارچه در این حالت اصطلاحا آبخور شده است.
2-سفید کردن زمینه پارچه: پارچه‌های پنبه‌ای و کتانی را پس از شست‌و‌شو در زیر نور آفتاب پهن می‌کنند و مرتب روی آن‌ها آب می‌پاشند که با این عمل رنگ پارچه ها به تدریج سفیدتر می‌شود.
3-دندانه کردن: برای افزایش قدرت رنگ پذیری و ثبوت رنگ در پارچه‌ها، آن‌ها را در محلول زاج سفید قرار می‌دهند تا آن را جذب کند و رنگ پارچه به صورت رنگ زرد مایل به کرم شود سپس آب اضافی آن را می‌گیرند و پارچه را در برابر آفتاب خشک می‌کنند.
4: تهیه رنگ و مواد
کیفیت رنگ در نقش زنی مرغوبیت قلمکار را تعیین می‌کند و هر قدر در ترکیب رنگ‌ها و انتخاب مواد اولیه رنگ دقت بالاتری صورت گیرد ، پارچه قلمکار مرغوب و با ارزش می‌شود. رنگ‌های مورد استفاده در قلمکار عبارتند از: سیاه، قرمز، آبی و زرد که با ترکیب بعضی رنگ‌ها، رنگ‌های جدید همچون قهوه‌‌ای و سبز به‌دست می‌‌آید. به‌طور کلی رنگ‌هایی که در چاپ قلمکار استفاده می‌شوند ترکیبی از پودر رنگزارهای طبیعی و مواد دیگری چون روغن کرچک و کتیرا می‌باشند. این مواد را درون تغار ترکیب شده و سپس در قدح‌های مخصوص هر رنگ ریخته می‌شود، آن‌گاه دهانه‌های قدح را با پارچه‌های ضخیم یا نمد پوشانده و محکم می‌کنند، رنگ در نمد نفوذ کرده و پس از تماس سطح نقش‌دار قالب با آن امکان آغشته شدن یکنواخت سطح برجسته به رنگ و انتقال یکدست آن بر پارچه را فراهم می‌نماید. (در گذشته تمام رنگ‌ها قلمکار گیاهی و طبیعی بودند، به عنوان مثال رنگ مشکی را با زاج سیاه+روغن کرچک+ زنگ آهن+ کتیرا می‌ساختند که امروزه هم برای تولید رنگ مشکی از همین ترکیب استفاده می‌کنند. در ساخت رنگ قرمز از گل سرخ+روغن کنجد+زاج سفید استفاده می‌شد. برای رنگ زرد از ترکیب نخاله پوست انار+ زاج سفید+ کتیرا استفاده می‌کردند اما امروزه برای ساخت رنگ‌های آبی و زرد رنگ‌های چاپی پیگمنتی استفاده می‌شود.)
5: نقش‌زنی (چاپ)
به برگردندان نقش قالب‌ها به رنگ‌های مختلف بر روی پارچه آماده شده نقش‌زنی می‌گویند که این کار طی چندین مرحله انجام می‌شود.
- ابتدا پارچه آماده شده را روی میز کار به‌صورت یکنواخت پهن می‌کنند.
- قالب طرح را به رنگ مورد نظر (به عنوان نمونه سیاه) آغشته و آن را روی پارچه در محل مورد نظر قرار می‌دهند سپس با وارد کردن ضربه‌ای بر پشت قالب خطوط را روی پارچه منتقل می‌کنند و این کار را آن‌قدر تکرار می‌کنند تا طرح کامل شود.
- سپس قالب انتقال رنگ دیگر (به‌عنوان نمونه قرمز) را پس از آغشته کردن به رنگ در بخش‌های مورد نظر قرار داده و به آن ضربه وارد می‌کنند.
این مراحل آن‌قدر تکرار می‌شود تا رنگ‌ها تکمیل شود و هر قسمت از نقش قالب به رنگ دلخواه درآید.
6: ثابت کردن رنگ‌ها
بعد از پایان انتقال رنگ و نقش‌زنی بر روی پارچه و خشک شدن آن‌ها، پارچه را با آب روان می‌شویند تا رنگ‌های اضافی آن خارج شود سپس آن‌ها در مقابل نور خورشید خشک می‌کنند. آن‌گاه پارچه‌های خشک شده را درون پاتیل با ترکیب آب، پودر پوست انار و جوهر روناس می‌جوشانند تا محلول به تمام بافت پارچه نفوذ کند که این مرحله ورکش کردن یا دندانه کردن پس از رنگرزی نام دارد. پس از تثبیت دو رنگ سیاه و قرمز، مراحل نقش‌زنی رنگ های دیگر (زرد و آبی) ادامه می‌یابد.
مطالب زیر را حتما بخوانید:
قوانین ارسال دیدگاه در سایت
- چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه اشخاص مدیر، نویسندگان و سایر کاربران باشد تایید نخواهد شد.
- چنانچه دیدگاه شما جنبه ی تبلیغاتی داشته باشد تایید نخواهد شد.
- چنانچه از لینک سایر وبسایت ها و یا وبسایت خود در دیدگاه استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
- چنانچه در دیدگاه خود از شماره تماس، ایمیل و آیدی تلگرام استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
- چنانچه دیدگاهی بی ارتباط با موضوع آموزش مطرح شود تایید نخواهد شد.
نظرات کاربران